Paweł Stalmach

Paweł Stalmach ur. 13 sierpnia 1824 w Bażanowicach koło Cieszyna , zm. 13 listopada 1891 w Cieszynie − polski dziennikarz, publicysta, działacz społeczny i narodowy działający na Śląsku Cieszyńskim.

Życiorys

Syn Jana i Zuzanny z domu Cichy. Ukończył ewangelicką szkołę powszechną i gimnazjum ewangelickie w Cieszynie. W 1843 roku podjął naukę w Bratysławie gdzie poznał Lodowita Stura wybitnego słowackiego działacza odrodzenia narodowego. W 1842 roku w Cieszynie Stalmach założył Złączenie Polskie.

Duży wpływ na jego późniejszą twórczość i działalność miały wydarzenia z czasów jego studiów w Wiedniu, wtedy to poznał Polaków z Galicji, m.in. księcia Jerzego Lubomirskiego. Jeszcze przed powrotem do Cieszyna uczestniczył w Zjeździe Słowiańskim w Pradze. Związany z "Tygodnikiem Cieszyńskim" oraz "Gwiazdką Cieszyńską". Poza redagowaniem tych pism pisywał poematy oraz prace słowianoznawcze. Wydawał broszury polemiczne, w których poruszał tematy związane z problemami narodowościowymi Górnego Śląska. Przyczynił się do powstania na Śląsku Cieszyńskim organizacji i instytucji narodowych: Złączenie Polskie (1842, które szybko upadło i zostało zastąpione przez Towarzystwo uczących się języka polskiego w gimnazjum ewangelickim w Cieszynie), Czytelni polskiej (1848), Towarzystwa Naukowej Pomocy dla Księstwa Cieszyńskiego (1872) oraz Macierzy Szkolnej Księstwa Cieszyńskiego (1885).

Na kongresie słowiańskim w Pradze nalegał na połączenie Ślaska Cieszyńskiego z Galicją, a Śląska (który pozostawał wówczas pod władzą Prus) - z Wielkopolską[1]. Za swoją działalność społeczną oraz antyrządowe artykuły był kilkukrotnie więziony oraz karany grzywnami.[2]

Paweł Stalmach był ewangelikiem, jednak tuż przed śmiercią przeszedł na katolicyzm. Pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Cieszynie.

Dzieła

    Światło prawdy w narodowych stosunkach Śląska wydane w Cieszynie w 1884, dostępne w wersji cyfrowej na PBI,
    W obronie własnej z 1887 roku, dostępne w wersji cyfrowej na PBI,
    Księgi rodu słowiańskiego 1889, dostępne w wersji cyfrowej na PBI,
    Zbiór pieśni polskich
    Cieszymir (1890)
    Bój na Dobropolu (1890)
    Pamiętniki Pawła Stalmacha (1910)

Bibliografia

    Golec J., Bojda S., Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, t. 2, Cieszyn 1995, s. 215-217.
    Emanuel Grim, "Paweł Stalmach. Jego życie i działalność w świetle prawdy", Cieszyn 1910.